Aandacht voor elkaar in het overzicht van mijn filmjaar 2014.
In het land der filmkijkers is januari de maand van het achterstallig onderhoud. Het is altijd een fijne filmmaand, maar dit jaar was ie echt uitzonderlijk goed. Ik heb het gevoel dat ik gewoon een gevarieerde jaarlijstjes-selectie voor zou kunnen dragen. Omdat ik dan slechts vorig jaar herkauw, zal ik me wat inhouden...
Twee januari-toppers verdienen desalniettemin de spotlights. Het zijn van die films waarin eigenlijk een prisma aan films zit opgesloten. Ze beperken zich niet tot een genre-exercitie, maar verschieten keer op keer van kleur. Ik heb het over The Woodsman and the Rain en Simon Killer. Eerstgenoemde borrelt en sp(l)ettert van plezier. Zelfs een simpel Japans boswezentje wordt door de liefde voor cinema gegrepen. Magisch denken kan echter ook tegen je werken. De jonge regisseur van de 'zombiefilm in de film' wordt gekweld door dwanggedachten. Daar kan leeftijdsgenoot Simon over meeratelen. De Amerikaan is in Parijs verzeild geraakt. Hij briest er rond als Joran, zoekend naar een uitweg voor zijn duister-geile gedachten. Een bordeel biedt nauwelijks soelaas, maar even later heeft hij wel een meisje te pakken. De huiselijke tafereeltjes van de twee zijn onvergetelijk. Let op hoe het meisje zich even 'in the mood' moet denken, wanneer Simon het op een dansen zet. De vrolijkheid heeft dan al iets geforceerds. Het zicht van Simon is allang vertroebeld door waanzin-wolken. Hoe hard alle fixer-upper meisjes ze ook weg willen blazen...
In februari belandden we met een harde klap terug op aarde. Philip Seymour Hoffman nam 'one high too many'. De junkie: terugvallen is doodvallen. Zonder enige twijfel de 'celebrity'-death die me het meest aangreep. Zo onverwacht, en vooral, zó zonde. Hij had nog decennia aan fenomenale sloebers in zich. Nu restte er weinig anders dan de restjes uit zijn oeuvre te kijken. In Owning Mahowny zucht hij zich door een verslavingsverhaaltje, en in zijn eigen regie Jack Goes Boating sluit Philip zich op in de badkamer. Buiten staan zijn vrienden met de moed der wanhoop 'positive vibes' te zingen. Hoe toepasselijk wil je het hebben. Aan het eind van het jaar vormde A Most Wanted Man een waardig afscheid. Ook ongespeeld uitgeblust kon de kolos een film dragen.
Dezelfde maand zette ik me aan fikse portie huiswerk. Van die films waar je jaren tegenaan hikt. Ooit zul je door de rite de passage van de Heaven's Gate moeten, om te merken dat het poortje uitkomt op 23 Quai du Commerce, 1080 Bruxelles. De beruchte western-flop is vooral visueel de moeite waard. Schemerende tederheid bij kaarslicht. Buitenshuis gaat de film – net als het budget – in rook op. Jeanne Dielman blijft meestal binnen. De bewoonster van het beroemdste adres uit de arthouse-filmgeschiedenis ontvangt één mannelijke klant per dag, en af en toe past ze op een baby. Ook het huishouden wordt tiptop in orde gehouden. Zo vervult Jeanne heel secuur de drie rollen die een vrouw van oudsher kan (en mag?) vervullen. De film bekritiseert indringend traag deze onmogelijke en ondergewaardeerde evenwichtsact. Trouwens, ik heb nog nooit iemand zo sensueel schnitzels klaar zien maken...
Jeanne Dielman is eigenlijk een soort Roemeense arthouse-film avant la lettre. Daar heb ik nog een van. Unde la Soare e Frig stamt uit begin jaren negentig, maar het hadden gemakkelijk de jaren zeventig op de maan kunnen zijn. Een eenzame vuurtorenwachter en een vrouw als verstekeling, dat kan natuurlijk nooit misgaan. Een curiositeit die de moeite van het opsporen waard is. Pik dan meteen het brute Hickey & Boggs mee. Daarin zien we Bill Cosby als sigarenknauwende, vrouwenhatende smeerpijp tegendraads gecast... 'Papa' Accattone zou even zuchten om dergelijke wantoestanden, zijn falen onderkennen, om dan weer gewoon door te gaan. 'De dingen die ik moet doen.' Dwalend door een naoorlogs vervallen Rome leidt de pooier zijn gang der apostelen op klassieke wijze. Deze gebeeldhouwde koppen praten als Shakespeare, en Pasolini vangt de oudheid van de eeuwige stad. Jong zijn lijkt zo zinloos.
Tot je die innig gewenste goudvis voor nieuwjaar krijgt, natuurlijk! Daar heb je ook gewoon recht op, puh. Het Iraanse pareltje The White Balloon heeft de bekende Zakmes-thematiek. Een kind dat iets wenst, een kind dat iets kwijtraakt. Het is het begin van een obstakelkoers langs derwisjen en mopperige winkeliers. De Iraanse samenleving barst van de kleuren. Cruciaal is de volslagen onsentimentaliteit van de film. Kinderen zijn egoïsten, volwassenen klierkoppen. Zo moet het ook zijn. Noem het de spiegel, of de cirkel van het leven. Het einde is geen einde, maar een nieuw begin.
Zo simpel is een kinderleven niet altijd. Angela wil zó graag dat alle volwassenen goed zijn, dat ze de realiteit uit het oog verliest. Kinderlogica huppelt met de hak op de tak. Ondertussen wordt de boom des levens almaar wankeler en vliegen de splinters in het rond. Er is maar één minpuntje: de film had net zo goed Angela & The Boom Mics kunnen heten, want hemeltjelief, soms lijkt het wel een gammele 'making of' Angela. En dat is eigenlijk precies wat het is.
De Tsjechische puber en supermarkt-detective in opleiding Cerný Petr heeft de eerste horden genomen. Nu wachten enkel de meisjes nog. (Alle Tsjechische madeliefjes in koor: 'Ahoy!') De vroege komedies van Milos Forman moet u állemaal zien. Met vadsig veel joie de vivre wordt het gezag in een morsig hempie gezet. Tussen de meligheid en maffe dansmoves zit ook genoeg dronken tristesse. En het slot steekt compleet verrassend Les Quatre Cents Coups naar de 'koruna'.
Daarmee zijn we bij Truffaut beland. In het voorjaar las ik diens Les Films dans ma Vie. Het voorwoord geeft een alvast een inkijkje in Truffauts voorkeuren, hier samengevat in drie woorden: Renoir, Renoir, Renoir. Aan de contemporaine Cahiers du Cinéma-recensies mist u weinig. Truffauts smaak is haast degelijk te noemen. (Het lot van de invloedrijke auteur?) Zijn lofzang op de tijdgenoten van de nouvelle vague raakte me wel. Jeugdtestamenten Le Beau Serge, Adieu Philippine en vooral Édouard et Caroline zijn ieder op hun eigen manier onverminderd fris. Had ik trouwens al verteld dat Renoir de beste regisseur ooit is? (In werkelijkheid deden Truffauts Renoir-tips me weinig.)
Truffaut wees wel op een hoogtepunt van een andere grootmeester. Ingmar Bergman. Men moet de Zweed nog altijd een beetje aanlengen voor me. Een suikerspin uit het circus helpt daarbij. (Iedere regisseur moet ooit iets met een circus doen.) In Sawdust and Tindel krijg je twee films voor de 'prijs' van één. De openingsscènes vormen een perfecte kortfilm, met de cirkel en de allure van een Canterbury Tale. We schommelen mee op de paardenkar van een verlept circusje. De man op de bok kweelt Jandekiaans de morgen tegemoet, en de dikkige directeur ontwaakt in de camper naast een jongedame. 'Dit is het plaatsje waar de boel gruwelijk misging met de clown'... Later bezoekt het circusgezelschap een theaterrepetitie. De ene vorm van escapisme botst op de ander, gegoten in de vorm van een derde. Verschroeiend goed.
In de zomermaanden boog ik me over The New York Times 1000 Best Movies Ever Made. Een onmogelijk project dat zowaar zijn voltooiing begint te naderen. Er blijft nu vooral brave Amerikaanse studiofilmgeschiedenis over. Weer een zomer omringd door de sterren van weleer. Dietrich & Garbo, Davis & Crowford. Katherine & Audrey. Na een tijdje snak je dan naar iemand die onverdoofd een varken slacht. En zo geschiedt in The Tree of Wooden Clogs. Een Italiaanse pastorale die maar niet pastoraal wil worden. Het is naturalisme zoals Zola het graag zou zien. Over schrijvers gesproken, Hermans was niet ver weg in het dubbelzinnige Il Generale Della Rovere. Een miljoen lira aan grijstinten worden uitgedeeld in het goed foute Swept Away. Lina Wertmüller maakt gehakt van rijke vrouwtjes en macho mannetjes.
De Amerikanen bevielen me vooral als ze grappen in plaats van kogels afvuurden. Al kun je je afvragen of The Heartbreak Kid nog wel grappig ís. Bodemloze hysterie en hypocrisie in een peperduur restaurant. Zelden zo'n briljante trui over de kop-scene gezien. Zelfs ík moest wel kijken. Bacharach's Close To You strooit driftig nog wat meer zout bij de tranen en het seafood. The Thin Man doet niet zo moeilijk. Daar zoekt men gewoon op turbo-snelheid naar de beste wisecrack én naar de drankvoorraad. Restjes zijn ook prima. 'I'm behind in my drinking.'
Van hetzelfde bezwete laken een gekreukt pak krijg je dankzij Dudley Moore en Bo Derek in 10. De succesvolle songwriter Moore heeft na het zien van het sekskonijn geen rust meer in de tenen. Tenen waarop de kleine man al jaren heeft moeten staan. Big girl power-eega Julie Andrews kleineert 'm ook al. Moore compenseert op herkenbare wijze, met overijverige bemoeienis en cynische grappen. Zo belandt hij ook in bed nog in een oneindige taaldiscussie. 'You want to argue or make love?'. 'Define broad.'
Om deze maalstroom aan films nog enigszins elitair te eindigen, besluit ik met John Ford. Typisch een man voor een naslagwerk. Groot oeuvre, luid bejubeld, maar zelfs Truffaut mokte in zíjn overzicht dat het jaren duurde voordat hij de 'Bull' doorgrondde. Het lukte mij deze zomer een eerste keer. My Darling Clementine. Een titel vol herinneringen. (Zelfs heel subjectivistisch terugkerend naar het begin van mijn filmodyssee, Eternal Sunshine of the Spotless Mind.) Ford's western is een genre-deconstructie vol destructieve patronen en constructieve tegenzetten. De actie is schaars, meestal zitten de personages in schaduwrijke saloons maar wat te lummelen. Victor Mature is fantastisch als verlepte dokter die een einde zoekt. (En al die diploma's dan...) Fonda brengt een beetje richting in dit leven. Het filmische equivalent van een samenzweerderige por in je zij. Ik zeg: Stop Making Sense and commence by havin' a dad-blasted good dance!
Cinematigheden
Als de meeschrijvers hun huiswerk hebben genoteerd, beginnen we aan het slechtste uit Nederlandse bioscoopjaar 2014.
*Hemel op Aarde
Een vier sterren-recensie voor een Nederlandse film is eigenlijk een drie-sterren film met één ster kneuzen-bonus. Volgens dat systeem had Hemel op Aarde precies die ene ster verdiend.
*Philomena/The Trip to Italy
'Fucking catholics.' Als de lieve heer bestaat, laat hem er dan voor zorgen dat Steve Coogan volgend jaar thuis blijft, wie weet dat het hem daar nog eens lukt.
*Les Garçons et Guillaume, à Table!
Cliché na cliché. Tot het einde. Daar volgt de meest verbijsterende wending van het filmjaar. Die Freudiaanse Fransen toch... Wat voor man je ook bent, je kan altijd je moeder de schuld geven.
*The Two Faces of January
De Griekse ruïnes die hier als ansichtkaarten mogen fungeren brokkelden spontaan nog wat verder af. Wat een onwaarschijnlijke verspilling van 'talenten'.
*Only Lovers Left Alive
Laat Jarmusch zijn tanden maar eens in een circusfilm zetten... Vampieren die kennen we nu wel. En de slome vriendjes van Jarmusch al helemáál. Waar Jack White woonde interesseert me niets.
*Blue Ruin
Amerikanen doen niet aan vergeving. Het is meestal gewoon wachten tot iemand zijn geweer pakt. Of een kruisboog natuurlijk. Een ganse wapencollectie uit coolheidsoverwegingen thuisgelaten.
*20.000 Days On Earth
Nick Cave verdient een Razzie voor zijn waardeloze vertolking van... Nick Cave. In een film geschreven door... Nick Cave. Met muziek van... Nick Cave. En het dan nóg niet voor elkaar krijgen.
*Boyhood
Cinemagie
Daar zijn ze dan. De beste twintig. (Eervolle vermelding nog voor Night Moves, waarvan ik maar niet kon beslissen of ie bij de magie of de matigheden hoorde. Alsof de onzekerheid van de personages ook klasbak Kelly Reichardt overmeesterde.)
20. Clouds of Sils Maria
Wegcijferaars die weggaan, het was een dingetje dit jaar. Stewart doet hondstrouw de agenda voor de ster Binoche, maar die leeft zo ver in het verleden dat ze de liefde in het heden niet meer ziet.
19. The Wind Rises
Warrig waait de wind Miyazaki weg. Hij zou het niet anders willen. Verdwenen als een sprookjesblaadje. 'Ook al is het een droom, je kan nog steeds je hoofd verliezen.'
18. Under the Skin
Sci-fi maakt zelfs Scarlett tastbaar. (En onder druk wordt alles vloeibaar.) In dit gonzo-kunstprojectje kachelt ze als 'white van woman' door Schotland. Wil er iemand een fataal complimentje?
17. A Touch of Sin
China is één grote re-enactment geworden. Resultaat: nihilisme zo plat als een flatspringer. De sexy meisjes in Rode Leger-outfits in hotel de 'Golden Age' zijn zo zowel hoogtepunt als dieptepunt.
16. Starred Up
De gevangenis als touwtrekkraam op de kermis. Enkel korte lintjes zonder prijs. Een genrefilm bruter en glibberiger dan ooit tevoren. 'Stop being a psychopath, for a second.'
15. Les Salauds
Klootzakken leven van onduidelijkheden. Voorbij de randjes van de puzzel. Dit is kapot en intens modernisme. Broeierige seks, vlekkerige huiden. Iedereen gaat door pokkedalen. Helledisco met Denis.
14. Nebraska
Bruce Dern krijgt de rol waar hij al jaren recht op had. De oude klootzak waar je mét of zonder root beer toch voor gaat zitten 'rooten'. En zo'n pet wil ik ook wel winnen.
13. We are the Best!
Punk is... tóch met make-up verschijnen wanneer je eindelijk die date met een leuke jongen hebt. De regels houden op waar het ego begint. Heerlijke tussen tafellaken en servet-film.
12. Tom à la Ferme
Xavier Dolan was altijd al cocky, maar nu is ie zelfs hitchcocky. Ontmoet de boerenzoon met de Psycho-wereld voor moederlief. En Dolan die daar eens een schepje sensualiteit bij gooit. Dat gaat priemen.
11. L'Inconnu du Lac
'Waar zijn de meisjes?' 'Die heb ik hier nog nooit gezien...' 'Jawel hoor, ze waren er gisteren nog.' Beste smoes van het filmjaar. Retespanning op het cruise-strand. Deze cocktail explodeert spetterend. Een fragiele agent komt de diagnose stellen. Gekleed is hij het kwetsbaarst.
10. Manuscripts Don't Burn
Een man wast een 'gabbeh' in een bosstroompje. Het had een vredig filmcitaat kunnen zijn, maar met het zuivere water stroomt slechts stinkende angst weg. De Iraanse intellectuelen hebben het nog altijd zwaar, ze zijn nog steeds boos, en – o ironie – het levert ook nog steeds prachtcinema op.
9. Ida
Zorgvuldigheid troef. Lampjes in de duisternis verlichten de kaders van elk fraai gecomponeerd shot. Een jonge non en haar tante op reis naar een naar verleden. Het meisje houdt haar kopje erbij, al gaat het kapje toch af. Het is tante die wankelt, en haar laatste levens-push kan delen.
8. Locke
'You don't trust God when it comes to concrete.' Een snipverkouden man in zijn allerlaatste veilige bastion, de auto. Malend in een 'ik ben sterk'-egomanie. Eén avond om alles te fixen, maar een leven is geen gebouw. De eenheid van tijd, plaats en handeling is als altijd weer meeslepend,en de Sinnkonstanz, die nemen we voor lief. Daarvoor is het een goede film.
7. The Selfish Giant
Ladri di Rame. Langs de BMW's op je Moldavische paardenkarretje. Sappelen om weg te komen van broken families, en een doorgesnoven broer die de 'kiddie coke' probeert af te pakken. Van mij had de soundtrack aan het eind een Idi i Smotri mogen doen. Een oorverdovende piep. Die had zelfs de vloeken van het stuiterende straatschoffie Arbor nog kunnen overstemmen.
6. Shell
Het ritselt verlangens in de Schotse hooglanden. Shell is een meisje van zeventien dat samen met pa een Hopperiaans tankstation runt. Ze moet hoognodig eens uit haar schulp, en ze weet het zelf. In bad zingt ze 'hoe haar ogen anders zijn gaan staan.' Pa ís al een onrustige epilepticus, en met een plots zo knuffelige dochter wordt de situatie almaar schrijnender. De film zit vol metaforen zó doorzichtig, dat ze kristalhelder prachtig worden.
5.The Homesman
4. Winter Sleep
3. The Grand Budapest Hotel
2. Deux Jours, Une Nuit
1. Her
(door Ludo)
Fraaie nummer 1. :) Zat meteen driftig The Woodsman and the Rain in te vullen op de 'te kijken lijst', stond hij natuurlijk al. Dat schiet ook niet op als je lijstjes-binnen-lijstjes moet gaan maken. Oh ja en die Wertmüller natuurlijk, dat kan gewoon niet mis gaan.
Geplaatst door: OMC | 31 december 2014 om 16:43
"Dat schiet ook niet op als je lijstjes-binnen-lijstjes moet gaan maken."
Haha, Wallace-stylo.
Ja die Wertmuller, is er íets of iemand die in die film niet beledigd wordt. I don't know. Bitchy tot en met, en volgens mij ook gewoon een Antonioni-dis, bijvoorbeeld.
Geplaatst door: Ludo | 01 januari 2015 om 11:17
Verrassend hoge plek voor The Homesman. Misschien is Tommy Lee Jones als regisseur wel interessanter dan als acteur. Shell en The Selfish Giant zijn van die ambachtelijke kleine films die in januari verschijnen en vervolgens worden ondergesneeuwd door wat de rest van het jaar uitkomt in de bioscoop. Ik was ze daarom aan het eind van 2014 uit het oog verloren.
Geplaatst door: Gert | 02 januari 2015 om 12:19
Dat is het (zeldzame) voordeel van later in het jaar pas aanpikken bij het filmjaar. ;)
The Homesman verraste me zelf ook (zowel film als positie) Vond het eind-shot/aftiteling zo fraai. Dansen op de vulkaan des levens. Tegen de klippen op.
Geplaatst door: Ludo | 02 januari 2015 om 12:59